Dillerle ilgili sıradan bir sohbet esnasında yöneltilecek muhtemel sorulardan biri de, hiç şüphesiz, dünyanın en eski dilinin hangisi olduğuyla ilgili olacaktır. Dillerin eskiliği ve çeşitliliği gerçekten de merak uyandırıcı ve ilgili çekici bir konu. Ancak başlıktaki gibi basit bir soruyu cevaplamak, sanıldığının aksine o kadar kolay değil. Bu soruyu "doğru" bir şekilde cevaplamak için öncelikle sorunun doğru, diğer bir ifadeyle daha ayrıntılı bir şekilde sorulması gerekli: "Günümüzde hâlâ konuşulan en eski dil hangisidir?", "En eski yazılı kaynaklar hangi dile aittir." veya "Belgelenen en eski dil hangisidir?" gibi. Konuşma ve yazma, dilin birbirinden farklı iki görünümünü oluşturduğu için, bu hususta yöneltilen sorularda da hangi görünümün odağa alındığına dikkat edilmelidir.

Yazı söz konusu olduğunda, en eski dilin hangisi olduğuyla ilgili soruları cevaplamak daha kolay. Zira yazı demek, somut materyal demektir. Dolayısıyla yorum ve değerlendirmeler "elle tutulur, gözle görülür" bir malzeme üzerinden yapılabilir. Ancak konuşma söz konusu olduğu anda, farazîlik boyutu devreye giriyor, çünkü yeryüzünde konuşulan en eski dili belirlemek, en azından günümüzün teknolojisiyle veya elimize ulaşan belgelerle, mümkün değil gibi görünüyor. En eski yazılı dillerin, diğer bir ifadeyle belgeleri günümüze ulaşan dillerin (her ne kadar bugün 'ölü dil' statüsünde olsalar da) MÖ 3200'lere tarihlendirilen Sümerce ve Eski Mısır dili olduğu bilinen bir gerçek. Dolayısıyla yazılı biçim ve belgelenme açısından en eski dillerin Sümerce ve Eski Mısır dili olduğunu savunmak mümkün. Benzer olarak, "Bugün hâlâ konuşulan en eski diller hangileridir?" şeklinde sorulacak olursa, doğal olarak "Sümerce veya Eski Mısır dili" cevabı devre dışı kalıyor ve devreye Çince, Grekçe, Tamilce gibi diller giriyor. Peki günümüzde yazısı olmayan, yani herhangi bir yazı sistemi (daha dar olarak alfabe) ile gösterilmeyen, pek bilinmeyen bir kabile dili dünyanın en eski dili ise? Bunu bilmenin imkânı yok gibi görünüyor.

Bugün "en eski dil" olarak bilinen Sümercenin konuşulup yazıldığı dönemde sadece Sümerce mi vardı? Elbette hayır! Muhakkak dünyanın çok farklı bölgelerinde çeşitli diller konuşuluyor ve belki de yazılıyordu (tabii bu 'yazılma'lar günümüze ulaşmış değil). Ancak biz bunlardan sadece Sümerceyi biliyoruz, çünkü o dönemden günümüze ulaşan kayıtlar sadece Sümerceyle (ve kısmen de Eski Mısırcayla) ilgili. Bugün, belki yeni bir keşifle, Sümerceden daha "eski" bir dil ortaya çıkarılabilir ve böylece Sümerce, en eski yazılı belgelere sahip dil olma niteliğini kaybedebilir. Zira, farklı ama bir yönüyle benzer durum zamanında Türkçe için de yaşanmıştı. Orhon Yazıtları bulunana dek Türkçe yazılmış en eski eser Kutadgu Bilig idi. Ancak Orhon Yazıtlarının keşfiyle ve bu yazıyların Türkçe olduğu anlaşıldıktan sonra, "Türkçenin tarihi" bir anda yüzlerce yıl geriye gitmiş oldu. Ancak bu durum şu an için geçerli. Her an Orhon Yazıtlarından daha eski, hacimli Türkçe metin ve belgelere ulaşılabilir.