Bilimsel zeminde bir asırdan daha fazla süredir yürütülmekte olan Türkoloji ve daha özelde Türk dili çalışmalarında, dile dair verilerin ve bu verilerin çözümü niteliğindeki ayrıntıların gösterimi, biçimlendirilmesi, ayrıca dilbilgisel nitelikteki özelliklerin ya da işlevlerin ve ilgili noktaların işaretlenmesi konusunda uluslararası, ulusal, kurumsal ve hatta kişisel düzeyde bir standart ve tutarlılık bulunmadığı görülmektedir. Örneğin genel nitelikteki betimleyici çalışmalarda veya Türk dilinin tarihî dönemleri ya da çağdaş varyantları üzerine yazılmış ders kitaplarında, dilbilgisi eserlerinde, dil verileri niteliğindeki biçimbirimlerin ve kategorilerin gösteriminde koyu yazım, italik yazım, altı çizili yazım gibi farklı gösterimler tercih edilmekte veya sözcük anlamlarının işaretlenmesinde tek tırnak, çift tırnak, parantez gibi birbirinden farklı işaretler kullanılmaktadır. Dilbilgisel çözümlemelerde ise üzerinde uzlaşılmış bir analiz şemasının bulunmadığı malumdur. Buna karşın, uluslararası düzeyde gerçekleştirilen dilbilim ve filoloji çalışmalarında, özellikle son yıllarda yaygınlığı daha da artan ve veri çözümlemelerinde evrensel geçerliliği olan dilbilgisel biçimlendirme, gösterme ve işaretleme yöntemleri mevcuttur.

Bu çalışmada, bahsedilen yöntemlerin en önemlisi ve en sık tercih edileni durumunda olan ve daha çok biçimbilgisel çözümlemelerde bütüncül olarak kullanılagelen satır arası analiz (interlinear glossing) yöntemine temas edilerek bu yöntemin Türkoloji odaklı çalışmalara nasıl uyarlanabileceğine değinilecektir. Adı geçen yöntem sayesinde sözcük kök ve gövdelerinin, bu kök ve gövdelere getirilen çeşitli ek ve işaretleyicilerin, bunların anlam ve işlevlerinin, ayrıca bağlamsal genel anlamın daha nitelikli ve verimli bir şekilde gösterimi ve işaretlenmesi mümkün olmaktadır. Bilhassa biçimbilgisi temelli çalışmalarda dil verilerinin ve dilbilgisel kategorilerin daha kolay bir şekilde düzenlenmesine ve çözümlenip yorumlanabilmesine imkân tanıyan bu yöntemin Türkoloji kapsamındaki dil çalışmalarına uyarlanması ve uygulanmasının her düzeyden araştırmacının işini kolaylaştıracağı açıktır.

X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu'nda sunmuş olduğum bildirimin tam metin PDF dosyasına ulaşmak için buraya tıklayınız.