Konuşma seslerinin eksiksiz biçimde yazıya aktarılması amacıyla Latin kökenli harflerden yola çıkılarak geliştirilmiş olan International Phonetic Alphabet (Uluslararası Fonetik Alfabe), bilgisayar ortamında dil üzerine çalışanların işini hayli kolaylaştırmaktadır. Alfabenin önemi, örneğin, bir ağız araştırmacısının ses kayıt cihazı vasıtasıyla kaydettiği konuşmaları yazıya aktaracağı sırada ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar, ülkemizde yeteri kadar tanınmasa da bu alfabe, Gentium ya da Charis SIL gibi evrensel kodlu (Unicode) IPA yazı tipleri aracılığıyla pek çok transkripsiyon işaretini kullanmaya imkân tanımaktadır.

Victor Gaultney tarafından geliştirilen ve Açık Yazı Tipi Lisansı (Open Font License) altında ücretsiz olarak yayımlanan "Gentium" adlı yazı tipi, dünya genelinde yaygın bir şekilde kullanılan Latin harflerinin yanı sıra yaklaşık olarak 1.500 adet işaret barındırmakta ve Grek ile Kiril harflerini de desteklemektedir. Genişletilmiş diyakritik işaretlerine de sahip olan "Gentium Alternative" adlı ek bir yazı tipi ile birlikte sunulan Gentium kullanılarak yazılmış metinler, yazı tipinin Unicode yapısı dolayısıyla, yüklü olmadığı durumlarda da sorunsuzca görüntülenebilmektedir.

Windows'un yanı sıra Mac OS X ve Linux işletim sistemlerinde de kullanılabilen bu yazı tipini bilgisayarınıza yükleyebilmek için, Gentium yükleme sayfası üzerinde yer alan başlıklar altında bulunan ve işletim sisteminize uygun olan "Download" bağlantısına tıklayınız. Ardından, WinRAR ya da WinZIP gibi uygulamalar sayesinde açabileceğiniz ZIP uzantılı arşiv içerisinden çıkan yazı tipi dosyalarını işletim sisteminizin "Fonts" klasörüne taşıma işlemini gerçekleşirmeniz gerekmektedir (yazı tipi yükleme işleminin nasıl yapılacağıyla ilgili bilgiyi burada bulabilirsiniz).

Yazı tipini yükleme işlemi tamamlandıktan sonra, kullandığınız kelime işlemcisinin simge ekleme aracı sayesinde istediğiniz transkripsiyon işaretlerini metninize dâhil edebilir ya da kısayol atamak suretiyle bu işaretleri klavye üzerinden tuşlayabilirsiniz.

Bazı araştırmacıların karşılaştığı önemli sorunlardan birisi de, örneğin Çuvaşça, Tatarca veya Başkurtçanın dizgelerinde bulunan bazı seslerin harf karşılıklarını bilgisayar ortamında göstermektir. Örneğin Çuvaşça için “üstü yaylı a” olarak basitleştirebileceğimiz harf ya Tatarca için yine aynı şekilde tanımlayabileceğimiz i, Gentium içerisinde mevcuttur.

Gentium yazı tipinden bir kesit

Bazı araştırmacıların karşılaştığı önemli sorunlardan birisi de, örneğin Çuvaşça, Tatarca veya Başkurtçanın dizgelerinde bulunan birtakım seslerin harf karşılıklarını bilgisayar ortamında göstermektir. Örneğin Çuvaşça için “üstü yaylı a” olarak basitleştirebileceğimiz harf ya da Tatarca için yine aynı şekilde tanımlayabileceğimiz i, Gentium içerisinde mevcuttur. Daha özel harfler, eğer hâlihazırda tanımlanmış liste içerisinde yoksa, yukarıdaki görselde de görülebilen sağ üst köşedeki “Alt Küme” içerisinde yer alan “Aksanlı İşaretleri Birleştirme” menüsü aracılılığıyla oluşturulabilir. İleri seviye bir örnek olarak, altı noktalı bir v tasarlamak istenildiğinde, önce v’yi klavyeden tuşlamak, daha sonra Simge Ekle özelliği aracılığıyla, bir önceki cümlede değinilen aksanlı işaretler menüsünden alt noktayı bulup tıklamak gerekmektedir. Bu sayede altı noktalı v harfi oluşturulmuş olacaktır. Görüleceği üzere, neredeyse sınırsız sayıda harf oluşturabilmek ve özelleştirme yapabilmek mümkündür. Kısacası, Aksanlı İşaretleri Birleştirme menüsündeki diakritikler, herhangi bir harf ile bitişebilmekte ve çoğu araştırmacı tarafından dile getirilen “X harfini bilgisayarda yapamadım.” ifadeleri son bulmaktadır.

Ayrıca, Başlat tuşuna basıldığında ekrana gelen menüde yer alan Çalıştır aracına "charmap" komutunu vererek erişebileceğiniz Karakter Eşlem uygulaması sayesinde, yüklü durumdaki tüm yazı tiplerinin içeriğine kolayca erişebilirsiniz. Bu uygulama ile de kullanmak istediğiniz işaretleri kopyalayabilir ve metninize aktarabilirsiniz.

Karakter Eşlem uygulaması

Gentium yazı tipinin dışında Doulos SIL ya da Charis SIL gibi yazı tipleri de yine SIL International'ın ağ sayfası aracılığıyla indirilebilmektedir. Birkaç şekil değişikliğinin dışında birbirinden farklı olmayan bu yazı tiplerinden istediğiniz herhangi birini tercih edip kullanabilirsiniz.

Aşağıda, Kutadgu Bilig'den alınmış bir beytin, bu üç yazı tipi ile yazılmış şekilleri mevcuttur:

Örnek

Standartlaşmanın öneminin arttığı şu günlerde, bilgisayar ortamında dil ve karşılaştırmalı edebiyat çalışanların bu tür evrensel yazı tiplerini tercih etmeleri pek çok açından faydalı olacaktır ve bu sayede ileride oluşabilecek muhtemel sorunların önüne geçilebilecektir.